Regionale voedselinitiatieven leggen voedingsbodem voor verandering

Regionale voedselinitiatieven spelen een belangrijke rol in de omslag naar een gezond, duurzaam en eerlijk voedsel- en landbouwsysteem. Zij laten zien dat verandering mogelijk is. Dit doen zij door de verbinding te herstellen tussen voedselsystemen en ecosystemen. Het Nationaal Voedselberaad brengt al deze initiatieven samen, maakt zichtbaar welke veranderingen zijn ingezet en geeft een impuls om van pilots naar basisstructuur voor velen te komen.

Kan wel’s

“Met het Nationaal Voedselberaad geven we een gezicht en een stem aan de beweging van ‘kan wel’s’: van voedsel-verbindingsplekken, boer-burger gemeenschappen, verbindingen in de keten en samenwerkingsverbanden in het gebied van landschap en natuur, ofwel van buurttuinen, volkskeukens, zelfoogsttuinen tot natuurboeren etc.”, aldus Liane Lankreijer, actief bij Voedsel Anders. “Op al deze plekken worden stukjes toekomst gerealiseerd en gewerkt aan herstel van verbindingen: tussen burger, boer en gemeenschap, tussen bodem, voedsel, natuur en gezondheid, tussen duurzaamheid en economie en tussen praktijk, onderzoek en beleid.”

Zichtbaar maken

De essentie van het Nationaal Voedselberaad is de vele praktijkvoorbeelden zichtbaar te maken, te onderzoeken wat zij gemeenschappelijk hebben en hun maatschappelijke kracht door te vertalen naar beleidsmogelijkheden. “Regionale voedselinitiatieven bewijzen dat verandering mogelijk is. Regionaal  kunnen verbindingen worden hersteld tussen boeren en burgers, kan een betere afstemming van vraag en aanbod worden gerealiseerd en de zeggenschap over het voedsel(aanbod) worden versterkt. Zij bieden een alternatief voor het dominante mondiale voedselsysteem en leggen als het ware een vruchtbare voedingsbodem onder een verbindend voedsel- en landbouwsysteem” aldus Jan Hassink (Wageningen University and Research).

Belang van lokaal voedselbeleid

Wetenschappelijk onderzoek uit binnen- en buitenland onderschrijft dat lokaal voedsel veel voordelen heeft voor een gezonde en leefbare gemeente en een positief effect op mensen en hun omgeving (zie state of the art onderzoek van Stadslandbouw Nederland). “Het is hoog tijd dat de impact van al deze lokale voedselinitiatieven wordt erkend en ondersteund in de door het kabinet aangekondigde Nationale Voedselstrategie en in het voedselbeleid van alle gemeenten en provincies, aldus Miriam Offermans (actief bij Ons Eten Den Haag/ Haagse Voedselraad.

Op 22 april kwamen meer dan 80 vertegenwoordigers van lokale en regionale voedselinitiatieven, bruggenbouwers en beleidsmakers samen in het eerste Nationale Voedselberaad. Eind 2024 is een start gemaakt met de Nationale verbindingsbeweging om jaarlijks het Nationaal Voedselberaad invulling te geven. Iedereen die ‘De Belofte’ onderschrijft is welkom om deel te nemen.

Het initiatief om te verbinden in een Nationaal Voedselberaad is ontstaan vanuit Voedsel Anders, Ons Eten Den Haag, de WUR en Stadslandbouw Nederland en wordt mede mogelijk gemaakt door de EU (SoilValues) en de Nationale Wetenschapsagenda.

Onder grote belangstelling is in Almere het Centrum Stadslandbouw geopend. Bewoners, ondernemers, boeren en telers kunnen hier elkaar ontmoeten, helpen en stimuleren. Met kennis en praktisch door samen producten van hun land te verwerken, te ruilen of te verkopen aan buurtgenoten, bezoekers of de rest van de stad.

,,Dit is een nieuwe stap voor stadslandbouw in Almere en daarbuiten naar een hoger plan te tillen en nog meer tot bloei te laten komen. Want stadslandbouw is duurzaam, educatief, sociaal verbindend en het maakt ook de leefomgeving van mensen een stuk groener en mooier. Het geeft mensen weer verbinding met ons voedsel’’, aldus wethouder Jesse Luijendijk bij de opening op 21 maart.

Lokaal geproduceerd en lokaal geconsumeerd

Ook wethouder Ernst Bron van buurgemeente Zeewolde is blij met de komst van het centrum: ,,Het is fantastisch hoe de korte keten hier tot stand wordt gebracht: lokaal geproduceerd en lokaal geconsumeerd. Zeewolde kan hier nog veel leren. Stadslandbouw kan heel goed bestaan naast de reguliere grootschalige landbouw. Voor ons is het nog wel een uitdaging hoe we dit in onze gemeente realiseren. Daarom gefeliciteerd met dit centrum.’’

De provincie Flevoland had chef-kok Sharon de Miranda, o.a. bekend van tv-programma BinnensteBuiten afgevaardigd bij de opening. ,,Voedsel en toekomst komen hier bij elkaar. Hier kunnen mensen samenwerken, netwerken, kennis delen en samen koken en eten.’’

Foto gemeente Almere

Ons kennisplatform heeft een nieuwe voorzitter. Martin Ruivenkamp uit Nijmegen kent de beweging van lokaal voedsel, stadslandbouw, voedsel-verbindingsplekken en de vele waarden die dit met zich meebrengt.

Martin is (mede-)oprichter en voorzitter van De Streek Op Tafel: een platform van verschillende ecologisch duurzame voedselproducerende partijen, stadslandbouw projecten, distribuerende initiatieven en sociale organisaties die samenwerken aan een sociaal, economisch en ecologisch duurzaam, regionaal voedsellandschap.

Gezamenlijke beweging

Martin: ,,Ik vind het geweldig dat ik als voorzitter mag aansluiten bij Stadslandbouw Nederland. Ik draag graag bij aan het versterken, verbinden en uitwisselen van lokale, regionale én nationale kennis rondom stadslandbouw, en het door ontwikkelen van een gezamenlijke beweging richting een toekomstbestendig voedsellandschap. Ik kijk er naar uit om me voor Stadslandbouw Nederland in te zetten en om samen door te bouwen aan de landelijke zichtbaarheid en nog stevigere maatschappelijke positionering van ‘voedsel van dichtbij’ en diversiteit van voedselinitiatieven en voedselgemeenschappen.”

Inzet voor groene en gezonde stad

Martin volgt Jean Eigeman op, die zich bijna 10 jaar heeft ingezet voor Stadslandbouw Nederland en een kennisplatform heeft opgebouwd met betrokken mensen van gemeenten, onderwijs, onderzoek, ondernemers en voedselinitiatieven. Ook heeft hij de verbinding met de stadslandbouwbeweging in Vlaanderen vormgegeven. Altijd gedreven om het belang van stadslandbouw voor groene en gezonde steden onder de aandacht te brengen.

Jean bedankt, welkom Martin!

Na ons webinar over de financiering van stadslandbouwinitiatieven doken René Bruijns (DuurzaamDoor) en Jan Willem van der Schans (onderzoeker korte keten) verder in de mogelijkheden. Zij brachten lokale voedselinitiatieven in contact met een bank om te kijken of die een rol kon spelen in de financiering.

Dat proces leverde nuttige inzichten op. Welke inzichten vertellen ze in een interview voor de DuurzaamDoor-special van Publiek Denken.

Lees het artikel

René Bruijns en Jan Willem van der Schans (r). Foto DuurzaamDoor

Jan Eelco Jansma, mede-oprichter van het Stedennetwerk Stadslandbouw en nog altijd actief in ons Kennisplatform is in november gepromoveerd op een onderzoek naar de stadslandbouwwijk Oosterwold in Almere. De titel van zijn proefschrift luidt: ‘Wie wil er in een aardappelveld wonen? Beoordeling van de integratie van landbouw in de planningspraktijk van peri-urbane Oosterwold (NL).’

Aan de ene kant analyseert het proefschrift hoe (stads)landbouw weer een plek heeft gekregen in de planningspraktijk van Almere en haar nieuwe wijk Oosterwold. En hoe bewoners dit leefvoorschrift een plek proberen te geven in hun dagelijks leven.

Stichting Stadslandbouw Amsterdam vierde op 4 december een succesvolle tweede editie van de Dag van de Stadslandbouw op Stadslandbouwproject NoordOogst. (Stads)boeren, beleidsmakers, onderzoekers, studenten en groene, circulaire en korte keten initiatieven uit Amsterdam en de rest van het land samen om te bespreken hoe we ons voedselsysteem anders én beter kunnen maken.
De rode draad? Samenwerking op alle fronten: toegang tot grond door coöperaties, versterking van de korte keten tussen platteland en stad, voedselinitiatieven en gebiedsontwikkeling, bewustwording over hoe stadslandbouw stedelijke uitdagingen aanpakt.

In steeds meer gemeenten zetten voedselraden zich in voor goed voedselbeleid en wordt gewerkt aan een lokale voedselvisie. Op 10 december hield de CoP Voedselraden Nederland een webinar over lokaal voedselbeleid. In dit webinar wordt helder hoe voedselgemeenschappen en gemeentelijk beleid elkaar kunnen versterken. Lokaal voedselbeleid betekent: Samen aan de slag! Hier kun je terugkijken.

Wat is er aan de hand?

In veel gemeenten nemen de voedselinitiatieven van burgers en ondernemers toe. In dorpen en steden groeien het aantal voedsel-verbindingsplekken waar mensen samen tuinieren, koken en eten en op vele andere manieren de verbinding met voedsel herstellen. Dergelijke activiteiten blijken goed voor de gezondheid, goed voor het klimaat, goed voor de lokale economie en goed voor de sociale cohesie. Het is dan ook niet vreemd dat lokale overheden voedsel steeds meer als hun kerntaak gaan zien.

Stadslandbouw heeft een enorm potentieel om onze steden om te vormen tot groenere, duurzamere en veerkrachtigere ruimtes. En er is een grote beweging in Europa en daarbuiten gaande die dit al in de praktijk brengt, werd ook weer duidelijk tijdens de slotconferentie van het EFUA. Lode Ceyssens, president van de Vlaamse Boerenbond, sprak over het bouwen van bruggen tussen de diverse manieren van landbouw.

Aan de slotconferentie het European Forum on Urban Agriculture (EFUA) eind september in Brussel werd deelgenomen door onderzoekers, beleidsmedewerkers van diverse steden, provincies en nationale overheden uit Europa, Colombia en de VS, vertegenwoordigers van FAO (Food & Argiculture Organisation van de VN) en voedselproductie gerelateerde initiatieven.

Kennisplatform Stadslandbouw Nederland ontving op 23 september gasten van het Future Green City Wereldcongres op stadsboerderij Stichting Caetshage in Culemborg. Bezoekers uit alle windstreken, van Nieuw-Zeeland, Zweden en Mexico tot Indonesië en Kosovo, raakten geïnspireerd door het verhaal van deze groene voedsel-verbindingsplek in de stad.

Het was vanaf het begin het idee om lokale voedselproductie te integreren in de destijds nieuwe ecowijk Eva Lanxmeer, op initiatief van bewoners. Voor stadsboer Todd Philips (r) is het helder: ,,Het is dé manier voor kleinere boeren om genoeg te verdienen, zonder tussenschakels. We zouden er nog tien bij kunnen hebben in de stad. Vroeger had elke stad ‘marketgardens’. We zien dit soort stadsboerderijen zich steeds meer verspreiden over de wereld.”

De transitie naar een duurzaam voedselsysteem speelt op elk niveau in de samenleving. Ook actieve burgers in steden verenigen zich in voedselgemeenschappen om zo hun steentje bij te dragen, vaak met veel maatschappelijke impact. Hoe creëren we meer ruimte voor deze organisaties?

Positieve impact

Tijdens het webinar ‘Sociale voedselgemeenschappen in de stad: hoe brengen we ze verder?’ gaven onderzoekers Jan Hassink en Bram van Helvoirt een introductie over de diversiteit van sociale voedselgemeenschappen in de stad en hun positieve impact op verschillende sociale thema’s.

Vervolgens gingen drie sprekers uit de praktijk van de GroeiTuin013 in Tilburg, Ons Eten Den Haag en de gemeente Arnhem met elkaar in gesprek rondom de kernvraag: hoe kan de sociale waarde groeien en hoe creëren we meer ruimte voor deze voedselgemeenschappen?

Samenwerking

Het webinar organiseerden we samen met CollectieveKracht, DuurzaamDoor Voedsel Anders Netwerk NL en het NWA-programma ‘Transitie naar een duurzaam voedselsysteem’.

Je kunt het webinar nu terugkijken.